Rzępiel albo rzępólc, rzępól, rzępielnik

Kaszubski instrument wyłącznie wytwórstwa ludowego, mniejszy od kontrabasu, ale większy od wiolonczeli. Rzępiel był na Kaszubach pierwotną wersją basów (basetli), a jego budowa wyróżniała się następującymi elementami:
- 3 struny o stroju G,A,d
- pudło rezonansowe z prostych desek
- tylna płyta płaska, tylko wierzchnia płyta lekko wypukła
- otwór rezonansowy w kształcie owalu
- deska kołkowa zamiast komory i główki .

Deska kołkowa jest znana z najstarszych instrumentów jak : Gęśle (staropolska gędźba: muzyka), czy Fidel (XIV-wieczna fidel z Elbląga, niem.Gefiedel: rzępolenie)

Instrument ten używany był przez muzykantów wiejskich do basowania, czyli towarzyszenia skrzypkom. Rzępiel wchodził w skład instrumentarium kapel kaszubskich wraz ze skrzypcami i klarnetem w stroju C. W okresie międzywojennym instrument został wyparty przez bandonię i póżniej akordeon.

Prezentowany instrument został zrekonstruowany na podstawie opisów i rysunków muzyka przedwojennej generacji, kaszubskiego folklorystę Pawła Szefkę w zeszycie "Narzędzia i instrumenty muzyczne z Kaszub i Kociewia". Rekonstrukcję wykonał Jerzy Holk Łebinski, lutnik z Sianowa k.Kartuz w 2017r.

Prezentowany instrument jest jedynym rzępielem z formy Kaszub środkowych (ziemia kartuska) i jest wystawiony w Izbie Kaszëbsczi przy o.w. Paleo we Władysławowie.

Rzępiele były spotykane również w kształtach przypominających gitarę lub kontrabas (rzępiel północny) a z czasem doskonalono ich konstrukcje. Takie instrumenty posiada Kaszubska Kapela Rodzinna BAS z Sierakowic i regionalne muzea.

Ze słownika:
rzępolić pot. «grać nieumiejętnie na jakimś instrumencie»
rząpić daw. «ciąć, rżnąć; grać»
rząpa, stpol « kuper, tyłek».
rząpia «stary, zużyty przedmiot, rupieć, rzęch».

powrót do Izba Kaszëbskô